Studiowanie w Polsce jest co rok udziałem znaczącej grupy osób. Na 434 uczelniach, na studiach różnych stopni naukę pobiera ponad 1300 tysięcy osób.
Aby ułatwić swobodny przepływ studentów a w przyszłości uczestników rynku pracy legitymujących się dyplomem ukończenia studiów, w Europie stworzono i w większości państw wdrożono jednolity system studiów wyższych.
Początkowo zamiarem europejskich ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe było dokonanie na uczelniach takich zmian, które podniosłyby poziom i jakość kształcenia wyższego w państwach Unii Europejskiej oraz stowarzyszonych z Unią. Europa przegrywała w rywalizacji z uczelniami amerykańskimi, australijskimi, kanadyjskimi a nawet azjatyckimi. Wypracowanie wspólnego systemu służyć miało przepływowi studentów, kadry naukowej a jednolity system stopni zawodowych i naukowych miał ułatwiać procesy nostryfikacyjne. Jednocześnie uczelnie miały nawiązywać szeroko rozumianą współpracę w wymianie doświadczeń w zakresie rozwiązań organizacyjnych, metod stosowanych w pracy ze studentami oraz prowadzeniu wspólnych badań naukowych.
Polska była jednym z 29 sygnatariuszy aktu, który od miejsca podpisania nosi nazwę deklaracji bolońskiej. Od 1999 roku w Polsce i w większości państw Europy obowiązuje ten sam system organizacji kształcenia na uczelniach oraz nadawania stopni zawodowych i naukowych.
Kształcenie na poziomie wyższym jest ułożone hierarchicznie na trzech stopniach:
Stopień pierwszy
To wykształcenia zdobyte podczas studiów licencjackich lub inżynierskich. Czas trwania nauki zależy od rodzaju uczelni i kierunku i waha się od 6 do 8 semestrów.
Program studiów pierwszego stopnia zakłada wyposażenie absolwentów w minimum wiedzy teoretycznej przy maksimum umiejętności praktycznych. Stąd w programie studiów bardzo duża ilość godzin zajęć w laboratoriach, warsztatach, wyjść terenowych, ćwiczeń w pracowniach, praktyk zawodowych. Na kierunkach humanistycznych, czyli tych najmniej związanych z praktycznym działaniem, ilość godzin wykładów nie może być przekroczyć 70% ogółu czasu studiów. Na kierunkach technicznych zajęć teoretycznych jest znacznie mniej – praktyczne ćwiczenia to czasem nawet ponad 60% planu zajęć studentów.
Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia absolwenci mają wykształcenia wyższe zawodowe oraz tytuł inżyniera lub licencjata. Do nich teraz należy decyzja czy rozpocząć pracę, czy dalej kształcić się na kolejnym stopniu studiów. Mogą również wybierając dogodną formę kształcenia pracować i studiować jednocześnie.
Stopień drugi
To studia uzupełniające w stosunku do poprzedniego etapu. Najczęściej trwają 4 semestry. Ich absolwent zdobywa tytuł zawodowy magistra.
Studia pierwszego i drugiego stopnia można również ukończyć jako połączone, jednolite studia magisterskie. Jest to najczęściej wybierany w Polsce rodzaj studiowania.
Można studiować na obu stopniach w tej samej uczelni, albo zmienić uczelnię lub kierunek na stopniu drugim.
Nie wszystkie uczelnie lub kierunki studiów można podzielić na dwa odrębne etapy. Zdobycie wykształcenia uprawniającego do wykonywania zawodu lekarza medycyny (lekarza stomatologa również) wymaga sześcioletniej nauki w uniwersytecie medycznym. Nie przewiduje się możliwości nadawania tytułów licencjata medycyny, a jedynie lekarza medycyny, stąd taki układ studiów dla przyszłych lekarzy.
Pierwszy i drugi stopień studiów można realizować w różnych formach:
– studia stacjonarne, czyli dzienne
Tę formę studiów wybiera się najczęściej. W Polsce co rok w tym trybie uczy się około 850 tysięcy studentów. Zajęcia odbywają się w dni powszednie w godzinach porannych i wczesnych popołudniowych. Nauka na studiach stacjonarnych wymaga zamieszkiwania w mieście – siedzibie uczelni lub w odległości niedalekiej od uczelni. Tak duże zainteresowanie studiami dziennymi powoduje znaczny wzrost inwestycji uczelni w zakresie budowy zapleczy socjalnych w kampusach – studenci potrzebują tysięcy miejsc w akademikach, punktów gastronomicznych, sklepów, klubów, miejsc do uprawiania sportu oraz do wypoczynku.
– studia niestacjonarne, czyli zaoczne
Studia dla osób pracujących, mieszkających w odległości utrudniającej codzienny udział w zajęciach. Sposób organizowania zajęć jest podobny na wszystkich uczelniach – spotkania weekendowe do dwa-trzy tygodnie. Ze względu na małą liczbę zajęć na uczelni studenci muszą poświęcić więcej czasu i wysiłku na samodzielne zdobywanie wiedzy.
– studia wieczorowe
Nauka na studiach wieczorowych odbywa się w dni powszednie w godzinach popołudniowych i wieczorem. Ta forma studiów to idealne rozwiązanie dla pracujących w godzinach porannych albo dla osób nielubiących zrywać się rano z łózka.
– studia online
To forma studiów niestacjonarnych, coraz bardziej popularna na świecie oraz w Polsce.
Dla osób chcących pracować naukowo przewiduje się jeszcze jeden szczebel wykształcenia – studia trzeciego stopnia zwane doktoranckimi. Po studiach absolwent broni pracę doktorską i otrzymuje pierwszy stopień naukowy – doktora.
Osiągnięcie trzech stopni studiów nie musi oznaczać kresu możliwości zdobywania nowej wiedzy czy umiejętności. Wprawdzie wykształcenia nie można już podwyższyć, ale można je rozszerzyć, uzupełnić poprzez system studiów podyplomowych.
Studia podyplomowe to bardzo popularna forma podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W tej chwili ponad 360 polskich uczelni organizuje co rok ciekawe formy na kilku tysiącach kierunków i specjalności. Z ofert korzysta około 170 tysięcy osób.
Studia podyplomowe są studiami niestacjonarnymi i z reguły płatnymi. Rozumiejąc jednak ich doniosłość dla rynku pracy, liczne instytucje dają możliwość wstępu na darmowe studia podyplomowe. Od wielu lat z takiej opcji korzystają nauczyciele – działające w placówkach oświatowych programy doskonalenia zawodowego pozwalają na finansowanie studiów podyplomowych na kierunkach zgodnych z potrzebami szkoły.
Darmowe studia podyplomowe organizowane są również dla potrzeb Urzędów Pracy oraz samorządów terytorialnych.
Coraz więcej organizacji i instytucji pozyskuje środki unijne na potrzeby dokształcania. Podobnie czyni wiele uczelni wyższych – stąd oferta studiów darmowych jest co rok szersza.
