Nie będzie chyba zbyt wielką przesadą stwierdzenie, że tworzywa sztuczne zdominowały przestrzeń życiową współczesnych ludzi. Choć wnętrza naszych domów i przestrzeń publiczna nie przypominają jeszcze scenografii filmów science-fiction, gdzie często trudno znaleźć jakiekolwiek naturalne tworzywa i widoki, syntetyki dyskretnie i konsekwentnie wypełniają naszą codzienność. Oczywiście nie należy się na to oburzać – wielokroć syntetyczne rozwiązania to odpowiedzi na problemy, które dręczyły kilka pokoleń mieszkańców naszej planety, bo często nie dawały się rozwiązać przy udziale całkowicie naturalnych czy mniej zaawansowanych tworzyw.
Poliuretan, czyli odpowiedź chemii na kauczuk
Rozwój nauki, zwłaszcza chemii organicznej, dał człowiekowi szansę na podjęcie konkurowania z naturą. Badania i eksperymenty stopniowo zbliżały naukowców do odkrywania praw rządzących naukami ścisłymi, a w konsekwencji – do wykorzystania ich w taki sposób, żeby skonstruować tworzywa czy substancje o pożądanych właściwościach fizycznych i chemicznych. Materiałem syntetycznym, który obecnie najczęściej pojawia się wokół nas, jest poliuretan, nazywany niekiedy sztucznym kauczukiem.
Sam poliuretan producent to stosunkowo młode odkrycie naukowe – został opatentowany w 1937 roku. Właściciel patentu, profesor Otto Bayer, skorzystał jednak z podstaw, jakie stworzyli już wiele dziesięcioleci wcześniej badacze budujący historię chemii organicznej. Wśród tych wcześniejszych odkryć kluczowe w tym kontekście było oczywiście opracowanie metody otrzymywania polimerów uretanowych, którą pomyślnie przeprowadzono w połowie XIX stulecia. Wybuch II wojny światowej sprawił, że historia poliuretanu nieco zwolniła tempo, ale już w połowie XX wieku poliuretan w formie pianki był wytwarzany masowo, w fabrykach przemysłowych.
Poliuretan stworzony przez Bayera okazał się uniwersalny nie tylko z uwagi na swoje cechy, ale też zdolność do przeobrażeń – poliuretany, które każdego dnia nas otaczają, różnią się między sobą gęstością i postacią, ale ich obecność to skutek przeprowadzenia tych samych, kluczowych reakcji. Rodzina otrzymywanych sztucznie poliuretanów rozrosła się jednak tak imponująco, że znajdziemy je obecnie zarówno w naszych:
- ubraniach,
- meblach,
- izolacjach architektonicznych,
- a także w wielu pojazdach.
Ciekawostką jest fakt, że kariera poliuretanu w Stanach Zjednoczonych rozpoczęła się w związku z budową rakiet kosmicznych – poliuretan okazał się idealny dzięki swoim właściwościom izolacyjnym, odporności na skrajne temperatury i niskiej wadze.
