W metodzie przyczynowo – skutkowej analizy ekonomicznej można wyróżnić trzy grupy metod:
– metoda porównań
– metoda odchyleń
– metoda kolejnych podstawień
Metoda porównań polega na porównaniu określonego zdarzenia gospodarczego z wielkością bazową. Za pomocą tej metody można porównać tylko zjawiska jednorodne.
a) porównanie z wielkością wzorcową – czyli jest to porównanie zużycia jednostkowego z normą zużycia oraz wydajności pracy pracownika z normą pracy i na tej podstawie wyciągnięcie wniosków. Można w ten sposób wyodrębnić „ najsłabsze ogniwo”.
b) porównanie w czasie – porównuje się te same odstępy czasowe ( kwartał – kwartał ) np. wydajność pracy pracowników w kwartałach.
c) porównanie przestrzenne – w tym przypadku porównuje się jednostki organizacyjne względnie jednorodne np. szkoły – wyniki egzaminów. Wyniki te można porównać z innymi w tym przypadku szkołami.
Kolejnym rodzajem analizy ekonomicznej przyczynowo – skutkowej jest metoda odchyleń, która polega na ustaleniu różnicy porównywalnych zdarzeń gospodarczych.
a) w przypadku zdarzeń jednorodnych ustala się odchylenie bezwzględne. Przykład
Zj= 6m/szt Nzn = 7m/szt
∆xz= 6m/szt – 7m/szt= -1m/szt – wynik to -1m/szt
Co to oznacza? Różnica wskazuje, że zużycie rzeczywiste jednostkowe było niższe o 1m/szt od wyznaczonej normy co pozwala obniżyć koszty materiałowe.
b) w przypadkach zdarzeń niejednorodnych, ale pozostających w związku zależności oznacza, że zdarzenie podstawowe wpływa na zdarzenie towarzyszące, ustala się odchylenia względne.
Ostatnia metodą analizy ekonomicznej przyczynowo – skutkowej jest metoda kolejnych podstawień. Metoda ta polega na ustaleniu wpływu poszczególnych czynników na zmianę badanego zdarzenia. Jej etapy to:
a) ustalenia odchylenia bezwzględnego zjawiska podstawowego
b) ustalenie czynników wpływających na zmianę zjawiska podstawowego
c) obliczenie w jakim stopniu czynnik wpłynął na zdarzenia podstawowe
Dzięki tej metodzie można ustalić również:
– ustalenie odchylenia bezwzględnego dla wielkości produkcji
– ustalenie wpływu zmiany wielkości zatrudnienia na zmianę wielkości produkcji
– ustalenie wpływu produkcji jednego pracownika na zmianę wielkości produkcji całkowitej
– sprawozdanie odchyleń cząstkowych z odchyleniem bezwzględnym badanego zjawiska
Dzięki zastosowaniu metody przyczynowo – skutkowej w analizie ekonomicznej można na bieżąco śledzić produkcje i reagować w tych sektorach gdzie wyniki nie są zadawalające
